Leeswijzer

Het klinkt wat koel en afstandelijk: ‘leeswijzer bij het verhaal van Nienke’, maar onder het verhaal dat in dit boek wordt beschreven, zitten zoveel emoties en het roept zoveel op, vooral boosheid, dat je als lezer al snel geneigd bent alleen maar te kijken naar wat er allemaal mis ging, om vervolgens met de beschuldigende vinger te wijzen naar ‘de’ medische wetenschap die weer eens gefaald heeft. Maar dat werkt verlammend, daar is niemand mee gediend. En dat was ook niet de bedoeling van Lieske, noch van Nienke zelf. In het woord vooraf schrijft Lieske met zoveel woorden dat Nienke hoopte dat anderen van haar verhaal zouden leren. Zo wil dit boek dus gelezen zijn: als een document om van te leren.
Wie kunnen er van leren? Dat kom je op het spoor als je het verhaal van Nienke gaat lezen vanuit verschillende perspectieven.

Allereerst natuurlijk vanuit het perspectief van Nienke zelf. Dan lees ik het als het verhaal van een jonge, mooie, eigenzinnige en intelligente vrouw die vecht voor haar leven en zich uiteindelijk gewonnen moet geven, maar intussen zo gewoon mogelijk verder leeft, in haar eigen huisje, met haar poezen, haar vrienden en zelfs een vaste aanstelling weet te regelen bij het ICT bedrijf Atos Origin. Vechten tegen de klippen op, je niet neerleggen bij ‘het lot’ – dat is wat Nienke, die volgens eigen zeggen niet gelovig was, maar intussen wel leefde vanuit diepe bijbelse beseffen, ons kan leren. Het twistgesprek van Job met zijn God, waaruit gelezen werd tijdens Nienke’s ‘proefdienstje’ is daarvan een sprekend voorbeeld.

Maar dit boek wil ook gelezen zijn vanuit het perspectief van Lieske, de moeder van Nienke. En dan zie ik een moeder voor me, die vecht voor het leven van haar dochter, die een innerlijke strijd voert tussen vasthouden en loslaten, tussen sturen en vrij laten. Een moeder die ook nog predikant is en zo de spanning tussen ambt en persoon, tussen wat ze verkondigt (de liefde van God) en wat ze daarvan ervaart aan den lijve ondergaat. Maar ook een gelovige die op de meest kritieke momenten het Dienstboek ter hand neemt en troost vindt in de teksten van de liturgie van de kerk.

En dan is er natuurlijk ook het perspectief van de behandelende artsen, die Nienke’s eigenzinnige optreden niet doorzagen en kozen voor de gemakkelijkste weg: het etiket ‘psychisch’ uit de kast halen en op de patiënt plakken. En daarmee drie maanden lang zichzelf en Nienke misleid hebben. Maar er waren gelukkig ook artsen en verpleegkundigen, die wèl verder keken, Nienke’s verhaal serieus namen en deden wat ze konden. Zij doen mij, gehuld in hun witte jassen, altijd denken aan engelen, strijders tégen de dood en vóór het leven. Paasmensen zijn het, ook al beseffen ze het niet.

Een vierde perspectief van waaruit je dit boek kunt lezen is het perspectief van de kerk, c.q. de christelijke gemeente. En dan zie ik een kerkeraad voor me, die van goede wil was, maar toch moeilijk kon omgaan met het langdurige ziekteproces waarin Nienke en haar moeder verwikkeld waren. En – vooral manlijke – ambtsdragers die het maar lastig vonden dat hun predikant (die vanwege alle spanningen ook nog een hartinfarct gekregen had), maandenlang niet beschikbaar was voor het werk in de gemeente. Jammer, want daarmee werd een kans gemist om als kerkeraad, predikantsgezin en gemeente sámen door deze moeilijke periode heen te komen. Maar ik zie ook een kloostergemeenschap voor me: de zusters Trappistinnen van Klaarland, waar Nienke als kind vaak kwam. Zij stellen niet alleen hun deur, maar vooral ook hun hart open voor een zoekend mensenkind dat niet alleen vraagt of haar uitvaartdienst in het klooster kan worden gehouden, maar ook of er een ‘proefdienstje’ kan worden gehouden onder leiding van huisvriend Ds Hans Uytenbogaardt. Want ze wil graag weten ‘hoe dat gaat’ en wat er over haar gezegd zal worden. Goed dat er behalve lokale parochies ook kloosters zijn! Ik denk dat ze juist in onze geseculariseerde cultuur van onschatbare betekenis zijn.

Er zijn nog wel meer perspectieven te noemen van waaruit het verhaal van Nienke gelezen kan worden. Bij voorbeeld dat van haar zus Marieke en haar gezin of het perspectief van de naaste buren en de verre vrienden. Maar de vier genoemde perspectieven zijn voldoende om aan te geven dat het verhaal van Nienke veel te denken en veel te leren geeft – eigenlijk voor ieder die het leest. Want ieder van ons wordt ooit in zijn/haar leven wel eens met een dergelijk verhaal geconfronteerd. Dan is het goed om te weten welke kansen en mogelijkheden, maar ook welke onmogelijkheden dat verhaal bij mensen kan oproepen. Daarom is mijn advies: tolle, lege – neem en lees. Je wordt er wijzer van!

ds Hans Kronenburg
23 februari 2011